روزگاری کرج بخشی از تهران بزرگ بود، نه تنها کرج بلکه قم و برخی از استان های همجوار تهران همه جزی از پایتخت ایران بودند طی سالیان طولانی این شهرها بدلیل افزایش جمعیت ازتهران جداشدند ودر تقسیمات کشوری تبدیل به استان های جدید ایران شدند و برخی از این شهرها بدلیل نزدیکی به پایتخت تبدیل به کلانشهرهای ایران شدند؛ اکنون کلانشهرهای ایران طبق آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۵ به ۸ کلانشهر رسمی و ۱۰ کلا‌شهر غیررسمی تبدیل شده اند و کرج چهارمین کلانشهر ایران است.

در تعریف بین‌المللی کلانشهر که توسط سازمان ملل متحد آورده شده کلان‌شهر یا مادر شهر به شهرهایی گفته می‌شود که بیش از ۴ میلیون نفر جمعیت داشته باشند؛ با توجه به این تعریف بین‌المللی در ایران تنها شهر تهران به عنوان کلان‌شهر شناخته می‌شود. درعین حال همان‌طور که تعریف مفهوم شهر در کشورهای مختلف متفاوت می‌باشد، تقسیم‌بندی انواع شهرها نیز برحسب سطح فعالیت‌ها، میزان جمعیت پذیری و حوزه نفوذ شهر در کشور گوناگون است.

اما درکشور ما اصطلاح کلان‌شهر(متروپلیس) به شهرهایی گفته می‌شود که حداقل یک میلیون نفر جمعیت داشته و واجد مرکزیتی اقتصادی- سیاسی در مقیاس ناحیه‌ای یا ملی از موقعیتی مرکزی برخوردار باشند را می توان کلانشهر نامید؛ اما فقط داشتن جمعیت زیاد می تواند دلیلی بر کلانشهر بودن یک شهر باشد؟

متاسفانه مشکلات و معضلات شهر کرج بسیار زیاد است و طبق تعاریف کرج یک کلانشهر است اما با معضلاتی مانند:
تغییر کاربری زمین های کشاورزی و تخریب فضای سبز؛ استفاده غیر کارای زمین در اثر ساخت و سازهای پراکنده؛ ازدحام ترافیک و عدم کشش شبکه های زیربنایی؛ از دست رفتن هویت و ویژگی های اجتماعات محلی؛ آلودگی هوا. آب و خاک و تخریب حوضه آب خیز؛ آلودگی محیط زیست؛ از بین رفتن چشم اندازهای طبیعی و حیات وحش؛ پایین آمدن کیفیت زندگی و کمبود عرضه مسکن در استطاعت شهروندان؛ کمبود ناوگان حمل و نقل شهری و پیراشهری؛ افزایش سهم جمعیت و فعالیت منطقه نسبت به کلان شهر؛ ازدیاد فقر و تقسیمات دو سطحی( فقر و غنا ) درون منطقه کلان شهری؛ حاشینه نشینی و مهاجرت بی رویه مردم از سراسر ایران بدلایل متعدد مانند وجود بزرگترین زندان های کشور در البرز و نزدیکی به پایتخت را می توان بخشی از مهمترین معضلات کلانشهر کرج دانست.

جمعیت شهر کرج در مدت پنجاه سال نزدیک به ۸۴ برابر شده است؛ هر چند که  رشد جمعیت ، دارای پویایی و نیروی محرکه بوده و نشانه ای از بالا رفتن ظرفیتهای اقتصادی؛اجتماعی و فرهنگی در یک منطقه است ، اما همین رشد از دیگر جهات آسیب ها و لطماتی را نیزبه وجود آورده که تأثیرات زیان بار آن بر ساختار اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی شهر کرج نمایان است؛ که می توان به موارد زیر اشاره کرد.

جابه جایی نیروی کار کشاورزی و اضافه شدن نیروهای غیر مولد به بخش خدمات ( اشتغال کاذب ) ؛ استقرار جمعیت مهاجر در حاشیه شهر و یا بافت های قدیمی و ایجاد و توسعه حاشیه نشینی؛ گسترده شدن هرم سنی جمعیت شهری در پایه (یعنی بالا رفتن نسبت جوانی جمعیت در ساختار جمعیتی کل شهروندان شهر کرج) ؛ کمبود مسکن شهری و لزوم سرمایه گذاری کلان در این بخش توسط مسولین و انبوه سازان؛ کاهش کنترل اجتماعی به علت ازدیاد و جوانی جمعیت که موجب فزونی انحرافات و ناهنجاری های اجتماعی است؛ مسائل و مشکلات روحی و روانی و از هم گسیختگی اجتماعی بویژه در خانواده های کم برخودار؛ توسعه فیزیکی شهر ، که موجب تخریب و از بین رفتن باغ ها و اراضی کشاورزی و افزایش هزینه خدمات شهری شده است را می توان تعدادی از مهمترین مشکلات  کلانشهرها برشمرد.

توجه به مسئله رشد جمعیت هم یک امتیاز خوب برای شهر و مسولین است؛ هم می تواند یک تحدید برای شهروندان و مسولین آن شهر باشد هم یک فرصت؛ البته شناسایی و کشف استعدادها و استفاده صحیح از نیروی جوان بهمراه یک آموزش اصولی می تواند تهدید را تبدیل به فرصت کند؛ ناگفته نماند که در تمام جوامع پیشرفته دنیا و در شهرهای صنعتی بزرگ نیروی جوان کوهری نایاب است زیرا آینده یک کشور در دستان جوانان آن سرزمین قرار دارد.

امیدواریم که مسولین استان البرز بویژه استاندار به عنوان سکاندار اصلی استان به همراه تمام مدیران گام های مستحکمی رابرای اعتلای ایران کوچک بردارند تا استان البرز از ورطه مشکلات و معضلات متعددی که گریبان گیر شهروندان و مردم این استان شهید پرورو شده رها شود.

علیرضا نصیرمنش- روزنامه نگار